ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه‌سرای ایرانی، در سال 319 هجری شمسی در روستای پاژ به دنیا آمد. بر پایهٔ اشاره‌های ضمنی فردوسی دانسته شده که دهقان و دهقان‌زاده بوده است. در بارهٔ دوران کودکی و جوانی او نه خود شاعر سخنی گفته و نه در بن‌مایه‌های کهن جز افسانه و خیال‌بافی چیزی به چشم می‌خورد. با این حال از دقت در ساختار زبانی و بافت تاریخی - فرهنگی شاهنامه، می‌توان دریافت که او در دوران پرورش و بالندگی خویش از راه مطالعه و ژرف‌نگری در سروده‌ها و نوشتارهای پیشینیان خویش سرمایهٔ کلانی اندوخته که بعدها دست‌مایهٔ او در سرایش شاهنامه شده ‌است. همچنین از شاهنامه این گونه برداشت کرده‌اند که فردوسی با زبان عربی و دیوان‌های شاعران عرب و نیز با زبان پهلوی آشنا بوده ‌است.

کودکی و جوانی فردوسی در زمان سامانیان سپری شد. پادشاهان سامانی از دوستداران ادب فارسی بودند. آغاز سرودن شاهنامه را بر پایهٔ شاهنامۀ ابومنصوری از زمان سی سالگی فردوسی می‌دانند، اما با درنگریستن به توانایی فردوسی می‌توان چنین برداشت کرد که وی در جوانی نیز به سرایندگی می‌پرداخته و چه بسا سرودن بخش‌هایی از شاهنامه را در همان زمان و بر پایهٔ داستان‌های کهنی که در داستان‌های گفتاری مردم جای داشته‌اند، آغاز کرده ‌است.

فردوسی پس از آگاهی یافتن از مرگ دقیقی توسی و نیمه‌ کاره ماندن گشتاسب‌نامه سرودهٔ او به نگاشته شدن شاهنامۀ ابومنصوری که به نثر و بن‌مایهٔ دقیقی توسی در سرودن گشتاسب‌نامه  بوده ‌است پی برد و به دنبال آن به بخارا، پایتخت سامانیان رفت تا آن را بیابد و بازمانده آن را به شعر در آورد. او در این سفر کتاب مذکور را نیافت، اما در بازگشت به توس، امیرک منصور که از دوستان وی بود، نسخه‌ای از آن را در اختیار فردوسی نهاد.

شاهنامه پرآوازه‌ترین سرودهٔ فردوسی و یکی از بزرگ‌ترین نوشته‌های ادبیان کهن فارسی است. فردوسی سرودن شاهنامه را بر پایهٔ نوشتار ابومنصوری در حدود سال 370 هجری قمری آغاز کرد و در سال 384 هجری قمری آن را به پایان رساند. این ویرایش نخستین شاهنامه بود و فردوسی نزدیک به بیست سال دیگر در تکمیل و تهذیب آن کوشید. این سال‌ها هم‌زمان با برافتادن سامانیان و برآمدن سلطان محمود غزنوی بود. فردوسی در سال 394 هجری قمری و در سن شصت و پنج سالگی بر آن شد که شاهنامه را به سلطان محمود اهدا کند. از این رو دست به کار تدوین ویرایش تازه‌ای از شاهنامه شد. پایان ویرایش دوم شاهنامه در سال 400 هجری قمری در هفتاد و یک سالگی فردوسی بوده‌ است.

فردوسی شاهنامه را در شش یا هفت دفتر به دربار غزنه نزد سلطان محمود فرستاد. به گفتۀ خود او، سلطان محمود «نکرد اندر این داستان‌ها نگاه» و پاداشی هم برای وی نفرستاد. بنابراین بخش‌های دیگری به شاهنامه افزود که بیشتر در گله و انتقاد از محمود و تلخ‌کامی سراینده از اوضاع زمانه بوده ‌است. در روزهای پایانی زندگی فردوسی از سن خود دو بار یاد کرده و خود را هشتاد ساله و جای دیگر هفتاد و شش ساله خوانده ‌است.

نام و آوازه فردوسی در همه جای جهان شناخته شده و ستوده شده و شاهنامۀ او به بسیاری از زبان‌های زنده جهان ترجمه شده ‌است.

ابوالقاسم فردوسی در سال 397 هجری شمسی در توس از دنیا رفت.